Het ligt in de aard van de westerse mens de toekomst somber in te zien. Er moet iets verbeteren, alleen weet hij niet wat. En elke discussie daarover wordt gefnuikt met: vroeger was het toch beter.
In de twintiger jaren vertaalt dat zich hier ondermeer in wat de paus verbolgen de demografische winter noemt: het geboortecijfer daalt al geruime tijd. Meer en meer willen potentiële ouders geen kinderen in deze zogeheten slechte wereld. (“Maar ze willen wel een kat,” voegt de paus fijntjes aan toe). Gevraagd naar wat dan wel een goede wereld mag zijn eindigen de meeste antwoorden toch in wolligheid. Iets als: geen oorlogen en geweld meer.
Ik groeide op in de jaren 80 met de overvallen van de Bendes van Nijvel en Haemers en de bomaanslagen van de CCC; de hernieuwde wapenwedloop bracht kernwapens naar ons land: plots leefden we aan het front van een dreigende atoomoorlog; aids greep om zich heen en niemand wist wat het was; de kernramp van Tsjernobyl duwde radioactiviteit tot in Vlaanderen. Ik herinner het mij allemaal mij als een fantastische jeugd. Een relevantere kwestie is: zijn wij de eerste generatie die er niet in slaagt het voor onze kinderen beter te maken? Daarop is het antwoord misschien wel ja. En dat tornt aan een eeuwenoud levensmotief: ouders willen altijd dat hun kinderen het beter hebben dan henzelf. Al hangt het er ook hier weer allemaal maar vanaf wat men met beter bedoelt. Wat wèl zeker is: vroeger was het anders. Vandaag wordt het pessimisme ons 24/7 ingelepeld (echte zelfkastijders doen dat met pushberichten). Én: de kindervraag bestond tot pakweg 20 jaar geleden nauwelijks. Uiteindelijk verzandt ieder gesprek erover. Er bestaat een term voor: de semantische discussie. Wachten op een betere wereld om weer kinderen gaan kopen is als wachten op Godot.
Hoewel … Als we ‘beter’ op grotere schaal begrijpen als ‘mooier, sneller, efficiënter, duurzamer en eerlijker’ dan staat dat begrip inderdaad onder druk. Die interpretatie halen we sinds de late middeleeuwen uit het kapitalisme. En misschien is het idee dat het geluk in een economisch model moet worden gezocht stilaan achterhaald. Wie niet hard werkt is per definitie een luierik. Winst is de motor van alles en o wee wie er bedenkingen bij heeft. Gevolg: sleur, burn-out, zingevingsvragen.
Rijke mensen zijn wellicht om één reden te benijden: omdat ze de belangrijke levensles trokken dat geld inderdaad niet gelukkig maakt. Toch blijven de meesten van ons veel werken. Misschien is het wel uit hopeloosheid. Want wat als de politieke economie niet langer dicteert? Wat zouden we dan in hemelsnaam moeten doen? Het zou het einde betekenen van carpe diem, de roep om te genieten van het moment, ‘pluk de dag’! Hedonisten doen eraan: genot en geluk zijn het hoogste streven en daar is geld voor nodig. Het leidt tot een decadent en oppervlakkig leven: met hun verdiende loon gaan ze op zoek naar de beste koffie van de stad en kopen ze telkens de nieuwste smartwatch. En … that’s it.
Niet langer gaan werken zou ons bevrijden. Maar die vrijheid beangstigt velen. Het zou ons hele bestaan, ons denken en omgaan met elkaar omgooien. Gemeenschapsbanden moeten weer dicht bij huis gezocht worden. Werklozen zijn niet langer verliezers. En er is plots ruimte tot reflectie: over onze tijdsbesteding, onze eindigheid en vooral over de kortstondigheid van het leven. Carpe diem wordt dan memento mori: ‘gedenk te sterven’. Die filosofie moedigt aan om ons leven te richten op wat echt belangrijk is: ons te ontdoen van de onnodige en materiële zorgen en niet te leven van shotjes geluk alleen. Memento mori herinnert ons eraan dat onze tijd beperkt is en spoort ons aan om permanent te streven naar een goed en zinvol leven. Door dat bewustzijn van onze sterfelijkheid kunnen we het leven optimaal waarderen en bewuster kiezen. Het zou even wennen zijn. Want onze ego’s kunnen er niet zo goed tegen.
Vindt u deze blog wel wat hebben? Geef hem onderaan een hartje!
Delen op Facebook of X kan ook: klik op de knop linksonder en klaar.
Wilt u graag reageren? Dat kan beneden op deze pagina (opgelet: uw reactie is zichtbaar).
2022, 11 december, Heverlee (Leuven) (Stadsbegraafplaats) (België). Foto: Bart Cloots.
Meer over memento mori leest u hier op denieuwestoa.nl
Comments