Het ene cancelen is het andere niet

De betreurde topacteur Val Kilmer was een lastpak. Een pain in the ass. Hij verwarde zijn talent met de hoogte van zijn salaris, wist Marlon Brando. Grote studio’s lieten hem steeds vaker links liggen. Het kon pers en fans niks bommen. Dus trok Paramount voor Top Gun: Maverick de portemonnee toch graag nog één keer open. Om der wille van de smeer likt de kat de kandeleer. Zand erover. Kilmer was een goudhaantje. #icemanforever #FanFavorite.

Van hetzelfde acteerkaliber: Kevin Spacey. Maar minder groot. Naar verluidt een aimabel man. Vier heren dienden negen aanklachten van seksueel wangedrag en aantasting van de seksuele integriteit tegen hem in.  Spacey is Kilmer niet. En viel onmiddellijk uit ieders gratie. Netflix stopte per kerende met House of Cards. Robin Wright, in de reeks zijn vrouw, reageerde pas jaren later: “We werkten heel goed samen. Als acteurs. We improviseerden, lachten ons rot. Maar ik kende hem verder niet. We hadden een werkrelatie.” Een rode vlag zag ze nooit. Praat voor de vaak. De trial by media was geschied. Voor zijn broodheren blijft Spacey persona non grata. Ondanks de vrijspraak over de ganse lijn. Hij is verbrand.

Het doet denken aan het vermeende kindermisbruik door Michael Jackson. Nochtans vrijgesproken in 2005 weigerden in 2019, na het uitkomen van de documentaire Leaving Neverland, sommige radiostations hem nog langer te draaien. Ofschoon de omstreden en niet-verifieerbare getuigenissen. Een wereld zonder Michael Jackson of wat? Op basis van louter aantijgingen? Als compromis gaf de VRT plots ‘duiding’ wanneer zijn muziek werd gespeeld. Na een maand al voerde ze de maatregel stilletjes af. Kinderlokker of niet: Jackson is collectief bezit. Een rare snuiter maar publiekslieveling. #KingOfPop.

In dezelfde dubbelzinnige sfeer situeert zich de zaak Steve Stevaert, van 1997 tot aan zijn dood in ’15 Vlaanderens populairste politicus en chouchou van de pers. De voormalig minister en gouverneur werd beschuldigd van seksuele dwang en onwettige seksuele handelingen. Verkrachting, volgens zijn slachtoffer. Stevaert koos daarop voor zelfdoding. De strafvordering doofde door zijn overlijden uit.

Het is merkwaardig hoe het in de docu Steve Stevaert: de schaduw van de macht haast in alleen omfloerste taal over zijn grensoverschrijdend gedrag gaat. Hij had nochtans geen al te beste reputatie op het gebeid van handtastelijkheden. Het klinkt bijna vergoelijkend: tja, heerschappij, het doet wat met een mens. De zwijgcultuur van weleer wordt nauwelijks betreurd. Als in: het stelde niks voor, alleen dat uitkomen was vervelend. De klemtoon ligt toch vooral op wat voor een fenomeen Stevaert wel was. #SteveStunt

Mindere goden, zoals de meeste andere politici, moeten na een schandaal zelf weer overeind zien te krabbelen. Gelukkig volstaat het, na jaren van sjoemelen en wanpraktijken, even uit de spotlights te verdwijnen om dan als een kerstekind te worden herboren. In de reeks over Stevaert zie je enkele van die sluwe vossen zonder scrupules doodleuk weer de passie preken. Corrupte politiekers wassen zichzelf wit. En dat laat de mensen kennelijk koud.

Het ene cancelen is het andere niet. Het heeft met vereenzelviging te maken. Idolatrie mildert het oordeel. Er is een term voor: het cultural hero-effect. Fans houden aan hun idolen vast, bij beschuldigingen en zelfs bij bewijs. Hun idool verliezen voelt als een beetje sterven. Het zijn iconen en fans negeren hun fouten. Zachter oordelen helpt de verwerking, ongeacht de feiten. Hoe herkenbaarder het slachtoffer, des te hoger laaien de gemoederen op. Dan weerklinkt de stem van het volk. Vaak een minderheid, maar daarom niet minder belangrijk: de geschiedenis is door minderheden gemaakt. De massa volgt vanzelf. Echter de publieke proteststem is nièt altijd een goed zaak. Niet zelden leidt de trial by media juist tot strafvermindering: het kan een bezwarend element zijn. Bovendien worden slachtoffers en naastbestaanden meegezogen in een hetze waar ze nooit voor kozen. De meeste aanklagers van Bart De Pauw wensten géén proces. Ze wensten erkenning.

Sommigen vinden pas veel later hun stem. De moeder van Sanda Dia hield zich lang in de luwte. Nog maar vorig jaar eiste zij een andere vorm van gerechtigheid: de waarheid over haar zoon. “Sanda is om het leven gekomen bij een tragisch ongeluk als gevolg van onbezonnen gedrag en, hoe pijnlijk ook, zijn eigen keuzes. Het had niets te maken met zijn afkomst, met zijn ouders, met zijn huidskleur. Als het niet was gebeurd, was hij gewoon een Reuzegommer geweest. En had hij het volgende jaar meegedaan aan de doop, maar dan aan de andere kant.” Het was een voetnoot in het nieuws.

Vindt u deze blog wel wat hebben? Geef hem onderaan een hartje!

Delen op Facebook of X kan ook: klik op de knop linksonder en klaar.

Wilt u graag reageren? Dat kan beneden op deze pagina (opgelet: uw reactie is zichtbaar).

2025, 3 april, Leuven (Aula Pieter De Somer) (België). Foto: Jo Vandoren. Muurschildering Sanda Dia door Case Maclaim, Charles Deberiotstraat 24, 3000 Leuven .

Lees de integrale persmededeling van mevrouw Annemie De Vel hier op VRT NWS. In oktober 2021 al schreef mijn schrijfcompagnon en neef Koen Vandenborre op deze site mij een brief in dezelfde geest. Lees Kere weerom, reuzegom. Meer van Koen op www.koenvandenborre.be en op Instagram (@koenvdborre/@haikuoen). Mis niks van hem en schrijf u in op zijn nieuwsbrief.

De documentaire Steve Stevaert: de schaduw van de macht kijkt u op hier VRT MAX. Er hoort ook de podcast Macht verandert alles bij.

Nood aan een babbel? Zelfmoordlijn 1813 of Tele-Onthaal (bel 106), beiden 24/7.

Uitgelezen? Luister hier op Spotify naar mijn nieuwe single Lisbeth Yes (rechtstreekse link naar song).