Bullshitjobs

De bullshitjob: dat is een baan waarvan de werknemer zelf vindt dat ze overbodig is. Meer dan 20% van de werknemers in het westen heeft het gevoel erin te zitten: een nutteloze bezigheid die volledig tegen zijn of haar identiteit indruist.

Louter als voorbeeld: preventieadviseurs scoren in het verzinnen van bullshitjobs hoog. Een vriend is veiligheidscoördinator in een zuivelfabriek. Het Zwitsers moederbedrijf wil elk ongeval voor zijn, daar komen alleen maar vervelende vragen van. Preventiemaatregelen zijn dan de nieuwe kleren van de keizer. Adviesraden en erger nog ad-hocwerkgroepen fungeren als kweekpoelen van nieuwbakken managers, mentoren en blasé consultants die elkaar over de bol aaien. Hoog en droog, want als er wat misloopt fret de floormanager de bonen. En bij het kleinste incident komen ze van de weeromstuit met nog gekkere voorzorgen. Mijn maat spreekt erover mee: ergens ter wereld viel in een filiaal van de melkgigant een dactylo van de trap. Ze gebruikte de leuning niet. Gelukkig bleef het zonder veel erg. Gevolg: vanaf heden houdt mijn maat op bevel van hogerhand naast de arbeiders ook de kantoorlui in de gaten. Voortaan geldt dat wie de trap neemt daarbij àltijd de leuning moet vastpakken. De hele week ligt hij op vinkenslag in de buurt van een trap, turvend wie hij bevraagt: “U weet toch dat u op een trap staat?” -“Jazeker.” “En wat ziet u links en en rechts van die trap? Juist, een reling! Mag ik u vragen die dan ook te gebruiken? Dat is namelijk het reglement.” Aan het einde van de maand dient hij de hoofdzetel 75 streepjes te kunnen voorleggen. Punt.  Ze maakten van hem een afvinker en een opzichter in één, de nummers 4 en 5 in de top 5 van bullshitjobs.

Er is nog één ding erger dan een bullshitjob hebben. En dat is geen job hebben. We gaan uit werken om 1) ons comfort te betalen, 2) er ons voornaamste sociaal weefsel te gaan vormen (buiten het werk rest er geen tijd en energie meer) en 3) aanzien te krijgen (werklozen zijn mislukkelingen). Merk op dat inhoud niet aan bod komt: gek genoeg zoeken veel mensen zingeving buiten hun werk, in feite dus in de tijd die ze niet hebben.

Het is nooit slecht je werk in vraag te stellen. En bij uitbreiding: hoe draag ik daarmee mijn steentje bij aan een betere wereld? Niet door in een bullshitjob te zitten. Die vervuilt alleen maar. Tot daar aan toe. Want je kan ook een job hebben die zelfs schaadt. Een Engelse studie becijferde dat voor elk pond die een reclamemaker uitbetaald krijgt er 11 aan waarde wordt vernietigd: de reclame zorgt op haar eentje voor milieuschade (overconsumptie put hulpbronnen uit) en sociale ellende (overgewicht, angstklachten, schulden …). De meeste mensen moeten reclamemakers niet, maar ze worden wèl ontzettend goed betaald. In tegenstelling tot bijvoorbeeld zorgverleners. Iedereen is het eens over de toegevoegde waarde van kinderverzorgsters en onthaalmoeders. Het stelt ons in staat te gaan werken. Alleen worden die vaak maar de helft betaald van wat de ouders die die kinderen brengen verdienen, en in 1 op 5 gevallen dus met bullshitjobs. Die laatsten gaan dus werken, ondermeer om de tijd die ze daardoor niet besteden aan hun kinderen te kunnen betalen. Ze leveren hun meest waardevolle goed voor een uur of tien in om in de plaats daarvan een quasi nutteloos werk te gaan uitvoeren.

Zonder die crèches zou er voor vele ouders van een baan niet eens sprake zijn. Crèchemedewerkers voegen per pond die ze verdienen ruim 9 pond toe aan de samenleving. Hun economische impact is fenomenaal. Van die substantiële winst krijgen ze zelf maar een fractie uitbetaald. Het is hard werken. Maar de meesten doen het graag en gaan met een goed gevoel naar huis. Omdat ze weten dat vrijheid en zorgzaamheid veel duurzamer is dan productiviteit.

Vindt u deze blog wel wat hebben? Geef hem onderaan een hartje!

Delen op Facebook of X kan ook: klik op de knop linksonder en klaar.

Wilt u graag reageren? Dat kan beneden op deze pagina (opgelet: uw reactie is zichtbaar).

2023, 27 januari, Leuven (Sint-Pieterskerk) (België). Foto: Bart Cloots. Model: Jules Cloots.

Het begrip bullshitjob werd bedacht door de antropoloog David Graeber. Hij schreef erover in zijn boek Bullshit Jobs: A Theory uit 2018. In 2019 ging VPRO Tegenlicht met hem praten. Die reportage kijk je hier op YouTube (20’ kijktijd).